Ofkoartingen ensfh.

In wike as wat lyn fertelde in Friesch Dagblad-redaktrise yn har column dat se mooglik in ûnbekend Frysk muzykynstrumint sjoen hie: de ‘ensfh.’ It gong lykwols net om in nij ynstrumint, mar om de ôfkoarting ensfh. dy’t stiet foar ‘ensafuorthinne’. In ôfkoarting is in ferkoarting fan in bekend wurd of begryp. It is wol handich om se te brûken want it skeelt romte. Foaral faak foarkommende wurden of wurdgroepen wurde ôfkoarte, want in tekst lêst makliker as ôfkoartings brûkt wurde. Tink der bygelyks mar oan as hieltyd ferwiisd wurdt nei in oare bledside earder of fierderop. Dan is it handiger om ‘sj. bls. 131’ te skriuwen as folút ‘sjoch bledside hûndertienentritich’. En ûnder in foto stiet faker ‘f.l.n.r.’ as folút ’fan lofts nei rjochts’. In ôfkoarting seit ek makliker: ‘dvd’ leit better yn ’e mûle as ‘digital versatile disc’.

Miskien sjogge jo dochs nuver tsjin Fryske ôfkoartings oan. De measte Friezen lêze ommers makliker Nederlânsk as Frysk. In Fryske tekst lêze falt noch wol ta as de wurden lykje op Nederlânske wurden mei deselde betsjutting. De sin ‘Ik kom thús’ leveret gjin swierrichheden op. It wurdt al dreger as yn it Frysk wurden brûkt wurde dy’t yn it Nederlânsk hiel oars binne: ‘De tsjirk en it waarlamke wjukkelje boppe de finne’ (= De tureluur en watersnip fladderen boven het weiland). Sa giet it ek mei Fryske ôfkoartings: der binne guon dy lêze makliker (r.-k. = rooms-katolyk, bgl. = bygelyks) mar as jo net in oefene lêzer binne, dan sjogge jo der soms nuver tsjinoan. Besykje dizze ôfkoartings mar ris folút te sizzen: ûsb, bouj., jkfr. De kâns bestiet dat jo no ek in nij muzykynstrumint sjogge of dat jo miene Russysk te lêzen. Dat falt wol wat ta, it bliuwt Frysk, se steane foar ‘ûnreplikesaakbelesting’, ‘boujier’ en ‘jonkfrou’. Yn in omtekst wurdt faak wol dúdlik wat bedoeld is en soms helpt it om it wurd earst folút te skriuwen en dêrnei de ôfkoarting te brûken.
Sa ek de sin ‘ús Femke giet nei it tmbû en net nei it twû’. It is mar goed dat yn it nije Frysk Hânwurdboek stiet dat mei tmbû ‘tariedend middelber beropsûnderwiis’ bedoeld wurdt, en dat der ferwiisd wurdt nei ‘vmbo’ (voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs); en dat twû stiet foar ‘tariedend wittenskiplik ûnderwiis’ mei in ferwizing nei vwo (voorbereidend wetenschappelijk onderwijs). Soms is it goed dat ek yn it Frysk Nederlânske ôfkoartings brûkt wurde kinne. Femke mei nei it vmbo om in moai fak te learen, en hoecht dêrfoar net nei it vwo.

Ien en oar makket wol dúdlik dat it brûken fan ôfkoartings yn teksten of taal mei ferdrach moat.
Ofkoartings (ôfk.), soms moatte se mei haadletters, dan wer mei lytse letters. De iene kear  mei punten en de oare kear net. Dy regels binne in apart taalstikje wurdich. As ôfsluting noch in puzeltsje. En dan bin ik foaral benijd wat jo tinke dat de lêste fan it rychje betsjut: APF, apk, y.t.t., D.V., ADHD, FA, Afûk, hPa, heechl., Heechl., FD, Fr.D., H.K.H., n, n., N, N., Ned. Herf, PKN, r.-k., rk, CGK, pf, pffff!