In wurd is in wurd

Yn de foarrige ôflevering fan ‘Wurden’ gong it oer it Wurdboek fan de Fryske Taal (WFT). Wat makket dat wurdboek no sa bysûnder? Wêrom binne der 25 dielen nedich (krapoan in meter oan boeken) fan wat by in oar wurdboek yn ien bân kin? It antwurd is ‘wiidweidichheid’. De beskriuwing fan it wurd wurd makket dat dúdlik. Yn diel 25 fan it WFT nimt it artikel wurd 13 fan de 582 siden yn. Fan wurd wurdt ynformaasje oer de betsjutting en oer de foarm jûn. By foarm giet it derom hoe't it skreaun wurdt; wat de útspraak is (‘wöt’, de /r/ wurdt net sein) en wat it meartal en de ferlytsingfoarm is: wurden (mei notaasje dat de útspraak fan de /t/ yn /d/ feroaret), wurdsje, wurdke (de lêste foarm is ferâldere). Fierder jout it WFT oan hoe't wurd yn de taal fan Hylpen (wòrd), Skylge (wêd) en Skiermuontseach (wes) bestiet. By de rubryk etymology (de oarsprong fan wurd) steane ferwizings nei de oerienkommende foarmen yn it Nederlânsk, Dútsk en Ingelsk: woord, Wort, word. It part oer de foarm wurdt ôfsletten mei in ferwizing nei in taalkundich artikel oer de etymology fan wurd.

Dan is it ta oan it wichtichste fan in wurdboek: de betsjuttingen. Miskien sizze jo ‘in wurd is in wurd’, mar dat tinke wurdboekskriuwers net. Dy sykje om mear betsjuttings. De grûnbetsjutting fan wurd is: ‘kleinst isoleerbaar geheel van spraakgeluiden met een zelfstandige betekenis; de zichtbare (geschreven, gedrukte) voorstelling van het genoemde taalelement als samenstel van letters.’ In formele Nederlânske omskriuwing, mar it giet om it gewoane wurd ‘wurd’ sa't jo dat útsprekke (‘wöt’) of opskriuwe as it ‘samenstel’ fan letters: w-u-r-d’. Mar wurd betsjut ek: ‘bevel; opdracht’ (yn ‘Wy sille dwaan neffens jo wurd’). Of: ‘mondelinge toezegging, belofte’ (yn ‘ik jou myn wurd, ik gean net by dy wei’). En yn: ‘de Zoon van God, Jezus Christus’ (‘En it Wurd is minske wurden en Hy hat ûnder ús wenne’). Wurd telt yn it WFT fjirtjin betsjuttings, yn it gewoane wurdboek trije.

Neist dat in wurd ien of mear betsjuttings hat, kin it ek foarkomme yn ferbining mei oare wurden: yn gewoane sinnen, yn siswizen, útdrukkings en sprekwurden. Yn it WFT-artikel wurd  stiet dy ynformaasje oanjûn. By de betsjutting ‘toezegging, belofte’ fan wurd stiet: jins wurd brekke; jins wurd jaan; jins wurd hâlde;  op myn wurd; op immens wurd fan eare. En siswizen: immen oan syn wurd hâlde; immen fan jins wurd wêze; eat mei in wurd fan wierheid sizze. En dan noch sprekwurden: in man in man, in wurd in wurd; de wurden binne goed, mar de hin leit aaien (‘men heeft meer aan daden dan aan woorden’). Oan it slot fan de trettjin siden wurd steane sa'n 250 mooglikheden om mei wurd oare wurden te foarmjen: bibel + wurd = bibelwurd, boek + wurd is boekewurd, wurd + boek = wurdboek ensfh.
Wolle jo wat witte oer wurden, pak it Wurdboek fan de Fryske taal. Dat is de kaai dy't past op de Fryske wurdskat.

It WFT is ek oer it ynternet te rieplachtsjen: www.fryskwurdboek.nl.
Klik op wurd, foar it artikel wurd (en set in finkje yn de hokjes efter subbetekenissen  | citaten)