zaterdag 30 maart 2013

Each, êch, eech foar de dialekten



It is dit jier 80 jier lyn dat de ‘Friesche Dialectgeographie’ ferskynde, in boek oer de dialekten fan it Frysk yn ús Fryslân. Jan Jelles Hof (De Gaastmar, 1872-1958) beskriuwt dêryn de ferskillen tusken de dialekten fan it Frysk: de taal yn it noarden, suden, westen en easten fan ús provinsje. Dit boek út 1933 is nei al dy jierren noch altyd in ‘fundgrube’ foar taalkundigen en taalleafhawwers. Hof wie skipperssoan en hie yn syn jeugd hiel wat dialektferskil opheind doe't er mei heit op 'e skûte troch hiel Fryslân fear. Dy dialektkennis wreide er letter noch út troch fjildûndersyk: hy besocht tusken 1915 en 1933 systematysk de measte Fryske doarpen en befrege yn elk plak de minsken oer harren taal. Sa krige er in goed oersjoch oer wêr't de Friezen wat sizze.

It is de fertsjinste fan Hof dat er dy ferskillen oant op it detail yn kaart brocht hat. Dat ‘yn kaart’ is letterlik, want yn it boek steane 68 kaarten fan Fryslân dy't de dialektferskillen werjouwe. De measte Friezen hawwe wol in idee fan de ferskillen tusken it Wâldfrysk, Klaaifrysk en Súdhoekster Frysk. It is bekend dat se yn 'e Wâlden ‘heit’ sizze en op 'e Klaai ‘hoit’ of ‘hait’. En it is ek gjin nijs dat se yn de Súdhoeke ‘skunnen’ en net ‘skuon’ sizze. Hof hat fan bergen fan soksoarte ferskillen de krekte grins oanjûn: yn dit plak sizze se it sá en yn dat plak sizze se it sá. In foarbyld dêrfan is it gebrûk fan de foarmen ‘baarne’ en ‘brâne’. Hof beskriuwt dat yn it noarden ‘baarne’, en yn it suden ‘brâne’ sein wurdt. Yn in krite dy't fan west nei oast rint (fan Koarnwert, by Boalsert en Ljouwert lâns, nei Feanwâlden en Bûtenpost) wurde beide foarmen trochinoar brûkt. Hof merkt by dizze kaart op dat de skieding tusken it baarne- en brâne-gebiet net skerp is. De foarm ‘brâne’ ferskoot út it suden wei hieltyd mear nei it noarden. In oare kaart giet oer de foarm ‘each’, dy't yn it noardwesten fan Fryslân as ‘each’ útsprutsen wurdt, yn it noardeasten as ‘êch’ en yn it easten en suden as ‘eech’.


 


















It boek fan Hof is noch altyd fan betsjutting foar de Fryske taalstúdzje  en de wearde kin net yn in  pear sinnen beskreaun wurde. Hof syn detaillearre 'foto' fan it dialektferskaat fan it Frysk makket dat de taalkundige fan 2013 goed ûndersyk dwaan kin nei de taalferoaringen yn it tiidrek 1933-2013. Wat dy taalkundige dan fynt is bygelyks dat it dialektysk ferskaat yn Fryslân stadichoan ferdwynt en dat de grinzen ferskowe. Sa is hjoed-de-dei waar te nimmen dat de al neamde foarm ‘brâne’ sa fier nei it noarden opskood is, dat er no yn hiel Fryslân de gewoane foarm wurden is. Sûnder Hof hienen wy dêr folle minder each, eech of êch foar hân.


1 opmerking:

  1. Gode ​​dagers venner, jeg heter Bea van Linschoten-Wagenaar fra Radevormwald, fritesland, jeg er lege lege av yrke, 47 år gammel. Les mitt sanne livs vitnesbyrd. Jeg har en positiv intensjon om at denne informasjonen vil hjelpe noen som leser denne artikkelen akkurat nå til å gjenopprette ødelagte ekteskap og gjenopprette tapt kjærlighetsforhold i løpet av to dager. Etter å ha vært i forhold til Grønseth i årevis, brøt han opp med meg, jeg gjorde alt for å få ham tilbake til å elske meg, men alt jeg gjorde var forgjeves, jeg ville ha ham tilbake så mye på grunn av kjærligheten jeg har til ham, jeg spurte ham med alt jeg har, jeg ga løfter, men han nektet. Jeg forklarte problemet mitt for kollegaen på jobben, og hun foreslo at jeg heller ville kontakte en kjærlighets spellcaster som kunne hjelpe meg med å stave det tilbake, men jeg er den typen personer som aldri trodde at kjærlighetsforestillingen eksisterte eller fungerte, jeg hadde ikke noe valg men for å prøve det, sendte jeg e-post til spellcaster-kanalen, og han fortalte meg at det ikke var noe problem at alt skulle gå bra før tre dager, at eksen min vil komme tilbake til meg før tre dager, han kastet Love spell-delen i luften og overraskende den andre dagen var det rundt kl. Min eks-kjærestepartner ringte meg på mobiltelefonen min, jeg var så overrasket over at jeg svarte på telefonsamtalen, og alt han sa var at han var så lei for alt som skjedde at han ville at jeg skulle komme tilbake til ham, at han elsker meg så mye . Jeg var så lykkelig, og det var slik vi begynte å bo sammen lykkelig. Slik kan du nå ham hvis du trenger hjelp doctorigbinovia93@gmail.com eller whatsapp på +2349014523836 ta ting for gitt, og det vil ta fra deg ......

    BeantwoordenVerwijderen